Kradziony samochód – porady prawne

Zanim przejdziesz do lektury niniejszego artykułu, dla jasnego zrozumienia zagadnienia niezgodnego z prawem działania lub zaniechania Policji lub Prokuratora przy wykonywaniu władzy publicznej, w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie, zachęcam Cię do lektury poprzedniego artykułu, zatytułowanego Zatrzymanie pojazdu jako dowodu rzeczowego jest wykonywaniem władzy publicznej.

Jeżeli znajdujesz się w sytuacji, w której Policja bądź Prokurator zatrzymał Twój pojazd jako dowód rzeczowy w sprawie, to ma to ścisły związek z działaniem wskazanych organów (Policji, Prokuratora) przy wykonywaniu władzy publicznej.

Na początku wskazać należy, iż niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej jest jedną z przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa za uszkodzenie pojazdu, po tym jak został on zatrzymany jako dowód rzeczowy w sprawie. Zgodnie z art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Na gruncie powyższego przepisu można dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego.

Art. 417 § 1 ustawy Kodeks cywilny, który stanowi, iż:

§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Czym zatem jest niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie?

Organy takie jak Policja, Prokurator czy Sąd dokonując zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie działają niewątpliwie w związku w wykonywaniem władzy publicznej. Przy zatrzymaniu pojazdu sporządzany jest protokół zatrzymania rzeczy, który zawiera między innymi listę zatrzymanych rzeczy. Może to być np. pojazd, dowód rejestracyjny, karta pojazdu, faktura za pojazd, kluczyki do pojazdu.

W związku z podejrzeniem, iż należący do Ciebie pojazd pochodzi z przestępstwa (np. kradzieży) organy wskazane powyżej podejmują szereg czynności procesowych. Takimi czynnościami są np.:

– uznanie pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie;

– oddanie dowodów rzeczowych na przechowanie osobie godnej zaufania;

– przeprowadzenie badań mechanoskopijnych;

– przeprowadzenie dowodu z badań biegłego z zakresu mechaniki pojazdowej;

– wydawanie wszelkiego rodzaju postanowień w sprawie.

Tak więc wszelkie czynności podejmowane przez Policję, Prokuratora lub Sąd w danej sprawie, związanej z zatrzymaniem Twojego pojazdu są wykonywaniem władzy publicznej.

Powyższe działania organów ścigania są niewątpliwie działaniem związanym z wykonywaniem władzy publicznej. Działaniem takim przykładowo jest przeprowadzenie badań mechanoskopijnych i uszkodzenie pojazdu w związku z jego zatrzymaniem. Należy podkreślić, iż zatrzymany pojazd jest w szczególności poddawany oględzinom i badaniom mechanoskopijnym. Niejednokrotnie podczas takich oględzin osoba przeprowadzająca takie czynności ingeruje mechanicznie w strukturę pojazdu, nierzadko uszkadzając niektóre części pojazdu. Dlatego też za powstałą w pojeździe szkodę możesz dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa, jeżeli pojazd zostanie Ci zwrócony jako właścicielowi po zakończeniu postępowania.

Bez wątpienia samo już zatrzymanie pojazdu jest związane z działaniem organów władzy publicznej. Jednakże wskazać należy czym jest niezgodne z prawem działanie tych organów.

Zgodnie z cytowanym przepisem art. 417 k.c. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie działania może prowadzić do powstania zobowiązaniowego stosunku odszkodowawczego.

Przedstawić trzeba również przepis art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, iż:

„Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej”.

Należy wskazać, iż w polskim systemie prawnym utarły się dwa stanowiska doktryny dotyczące odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej.

• Pierwsze ze stanowisk wskazuje, iż „niezgodność z prawem” jest związane nie tylko z działaniem bądź zaniechaniem sprzecznym z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, ale również z zasadami współżycia społecznego.

Niejednokrotnie działania Policji czy Prokuratora w związku z zatrzymaniem Twojego samochodu są niezgodne z zasadami współżycia społecznego, co też może być wyznacznikiem odpowiedzialności Skarbu Państwa za powstałe w pojeździe szkody (np. przechowywanie pojazdu na parkingu policyjnym, gdzie pojazd poddawany jest oddziaływaniu zmiennym warunkom atmosferycznym i z tego powodu rdzewieje).

• Drugie stanowisko postrzega, iż owa „niezgodność z prawem” jest związana tylko i wyłącznie z naruszeniem przepisów prawa.

Sama wina funkcjonariusza publicznego – Policjanta bądź Prokuratora (chociażby anonimowa), który w toku postępowania dokonuje szeregu czynności nie jest przesłanką odpowiedzialności Skarbu Państwa. Odpowiedzialność taką rodzi sytuacja niezgodności działania lub zaniechania funkcjonariusza Policji czy Prokuratora, które jest sprzeczne z powszechnie obowiązującymi w polskim prawie przepisami.

Jeżeli więc zatrzymany przez Policję bądź Prokuratora pojazd zostanie poddany oględzinom, w wyniku których pojazd zostaje uszkodzony, wówczas wskazany organ władzy publicznej działa niezgodnie z prawem, gdyż jak stanowi art. 207 Kodeksu postępowania karnego:

§ 1. W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.

§ 2. Jeżeli przedmiot może ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę możności zachować w stanie nie zmienionym, a gdy to nie jest możliwe – stan ten utrwalić w inny sposób.

W praktyce jednak, dla określenia „niezgodności z prawem” niezbędne jest przedstawienie konkretnych okoliczności sprawy. Dla wykazania niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, brany jest pod uwagę szereg okoliczności. Związane są z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie, a następnie jego uszkodzeniem. Ważnym jest aby wskazać okoliczności, które naruszają poszczególne przepisy prawa jak i zasady współżycia społecznego. Zatem od danego problemu sprawy zależy, które stanowisko doktryny przedstawionej powyżej będziemy reprezentować w sprawie.

Zgodnie z brzmieniem art. 417 § 1 ustawy Kodeks cywilny, który stanowi, iż:

§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

– organy władzy publicznej ponoszą odpowiedzialność za wyrządzone przez nie szkody.

Zgodnie z art. 417 § 1 za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Na gruncie powyższego przepisu można dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego.

Przesłankami odpowiedzialności zgodnie z w/w przepisem są:

1. szkoda–czyli uszczerbek o charakterze zarówno majątkowym, jak i niemajątkowym, poniesiony przez uprawnioną osobę, której pojazd został zatrzymany jako dowód rzeczowy w sprawie;

• Artykuł dotyczący szkody znajdziesz tutaj: Szkoda majątkowa jako przesłanka odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego

2. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej –które należy rozumieć nie tylko jako naruszenie norm prawnych, ale także jako sprzeczność z zasadami współżycia społecznego;

• Artykuł dotyczący niezgodnego działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej znajdziesz pod poniższymi odnośnikami:

– Zatrzymanie pojazdu jako dowodu rzeczowego jest wykonywaniem władzy publicznej

– Dochodzenie od Skarbu Państwa naprawienia szkody wyrządzonej z uszkodzenia samochodu zatrzymanego przez Policję – niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie władzy publicznej

3. normalny związek przyczynowo – skutkowy między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą – będący przedmiotem niniejszego artykułu.

Kolejną, a za razem ostatnią omawianą na niniejszej stronie przesłanką odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego jest – adekwatny związek przyczynowy. Zanim przejdziesz do czytania tego artykułu polecam lekturę poprzednich artykułów opisujących ogólne przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego, do których odnośniki wskazałem powyżej.

Jeżeli organy ścigania zatrzymały Ci pojazd w związku z podejrzeniem pochodzenia tego pojazdu z przestępstwa, następnie podczas zatrzymania pojazd ten został uszkodzony, wówczas – przysługuje Ci roszczenie względem Skarbu Państwa za szkody powstałe w pojeździe. Jeżeli okaże się, że jesteś osobą uprawnioną do posiadania tego samochodu, wówczas pojazd ten zostanie Ci zwrócony. Często zdarza się tak, iż pojazd zwracany jest w zupełnie innym stanie niż pierwotnie został Ci zatrzymany. Wówczas za szkody powstałe w tym pojeździe możesz dochodzić odszkodowania. Jedną z okoliczności, którą musisz wykazać dochodząc roszczenia odszkodowawczego od Skarbu Państwa jest adekwatny (normalny) związek przyczynowy pomiędzy zatrzymaniem pojazdu, a powstałą w tym pojeździe szkodzie.

Omawiany związek przyczynowy jest to związek między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą. Kodeks cywilny reguluje definicję „związku przyczynowego” w przepisie art. 361 Kodeksu cywilnego, który stanowi, iż:

§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z treścią cytowanego powyżej przepisu zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, a więc musi istnieć normalny, adekwatny związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy, a powstaniem szkody.

W przypadku gdy Policja lub Prokurator zatrzymują Twój pojazd jako dowód rzeczowy w sprawie, wówczas organy te wydają stosowne postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych. Zatrzymany samochód najczęściej poddawany jest badaniom mechanoskopijnym oraz różnego rodzaju oględzinom, podczas których niejednokrotnie pojazd jest np. uszkadzany, oddawany po badaniach z defektami, w niepełnym stanie. Bez wątpia pomiędzy zatrzymaniem pojazdu przez organy władzy publicznej, a poddaniu go badaniom mechanoskopijnym czy oględzinom podczas, których pojazd jest uszkadzany istnieje adekwatny związek przyczynowy. Jednakże należy zaznaczyć, iż to na Tobie spoczywa obowiązek udowodnienia, iż szkody powstały w związku z badaniami mechanoskopijnymi czy oględzinami. Dla wykazania powyższego najlepszym rozwiązaniem będzie udanie się po pojazd z rzeczoznawcą samochodowym, gdy Policja lub Prokurator zwrócą Ci pojazd. Rzeczoznawca ten będzie wówczas osobą kompetentną do wydania opinii, na podstawie której stwierdzi czy dana szkoda mogła powstać w wyniku badań mechanoskopijnych czy oględzin w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie.

W tym artykule opiszę pojęcie wykonywania władzy publicznej. Na wstępie należy stwierdzić, iż zatrzymanie pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie, a następnie jego uszkodzenie jest niewątpliwie wykonywaniem władzy publicznej. Wszystkie czynności pojmowane przez Policję, Prokuratora czy Sąd w związku z pojazdem, wobec którego istnieje podejrzenie, iż pochodzi on z przestępstwa (np. kradzieży) są wykonywaniem władzy publicznej. Mając na uwadze powyższe, należy zacytować przepis, który statuuje odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej:

Art. 417 k.c. [Odpowiedzialność Skarbu Państwa]

§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

Chcąc dokładnie przedstawić istotę jednej z przesłanek wymienionych w artykule Ogólne przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego – przesłankę niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, należy zacząć od scharakteryzowania samego pojęcia wykonywania władzy publicznej. Polskie prawo defiluje je w następujący sposób:

• na gruncie prawa konstytucyjnego – władzę publiczną stanowią organy i instytucje państwowe, którym polskie prawo daje władcze kompetencje, lub też gdy biorą tylko udział w wykonywaniu takich kompetencji. Chodzi tu o takie upoważnienie tych różnych organów państwa przez przepisy prawa do swobodnego działania i stosowania względem obywateli środków przymusu (np. jeżeli dana osoba zachowa się w niezgodny z prawem sposób, grozi jej unormowana w przepisach kara).

• w prawie cywilnym utarty został pogląd, iż państwo dokonuje działań za pośrednictwem wyznaczonych organów władzy, sprawując w ten sposób władzę zwierzchnią nad innymi podmiotami prawa (np. obywatelami). Państwo (jako osoba prawna i właściciel mienia państwowego) wykonuje swą władzę za pomocą szeregu zakazów, nakazów, ustanawiając akty prawne, różnego rodzaju decyzje administracyjne i tym podobne formy prawne, dla przestrzegania których państwo stworzyło środki przymusu karnego, administracyjnego i innych (np. odebranie pojazdu przez ograny władzy publicznej (Policję, Prokuratora), gdy dana osoba uporczywie uchyla się od oddania tego pojazdu, w przypadku kiedy dany organ żąda jego wydania);

• Natomiast w doktrynie prawa administracyjnego pojęcie władzy publicznej przejawia się przez wydawanie przez poszczególne organy administracyjne aktów prawnych i stosowania przymusu celem ich realizacji (np. jeżeli zobowiązany uchyla się od obowiązku wydania oznaczonej rzeczy ruchomej, rzecz ta może być mu przez organ egzekucyjny odebrana w celu wydania jej wierzycielowi).

Organy takie jak Policja, Prokurator czy Sąd dokonując zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie działają niewątpliwie w związku w wykonywaniem władzy publicznej. Zgodnie z przedstawioną powyżej doktryną przyjętą w prawie cywilnym organy władzy publicznej wykonują swoje obowiązki na podstawie i w granicach prawa. Istnieje szereg przepisów określających prawa i obowiązki funkcjonariuszy państwowych, którzy dokonują zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie.

Kodeks postępowania karnego reguluje kwestie związane z zatrzymaniem rzeczy (pojazdu) jako dowodu w sprawie. Art. 217 k.p.k., stanowi, iż:

§ 1. Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym, przepadku, środków kompensacyjnych albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach niecierpiących zwłoki – także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.

§ 2. Osobę mającą rzecz podlegającą wydaniu wzywa się do wydania jej dobrowolnie.

§ 3. W razie zatrzymania rzeczy stosuje się odpowiednio przepis art. 228. Protokołu można nie sporządzać, jeżeli rzecz załącza się do akt sprawy.

§ 4. Jeżeli wydania żąda Policja albo inny uprawniony organ działający we własnym zakresie, osoba, która rzecz wyda, ma prawo niezwłocznie złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej postanowienia sądu lub prokuratora o zatwierdzeniu zatrzymania, o czym należy ją pouczyć. Doręczenie powinno nastąpić w terminie 14 dni od zatrzymania rzeczy.

§ 5. W razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy można przeprowadzić jej odebranie. Przepisy art. 220 § 3 i art. 229 stosuje się odpowiednio.

W związku z powyższym pojazd, który może być dowodem w sprawie należy wydać na żądanie Sądu, Prokuratora lub Sądu. Przy zatrzymaniu pojazdu sporządzany jest protokół zatrzymania dowodów rzeczowych, który zawiera między innymi listę zatrzymanych dowodów. Może to być np. pojazd, dowód rejestracyjny, karta pojazdu, faktura za pojazd, kluczyki do pojazdu. Stanowi o tym art. 229  k.p.k.:

„Protokół zatrzymania rzeczy lub przeszukania powinien, oprócz wymagań wymienionych w art. 148, zawierać oznaczenie sprawy, z którą zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie ma związek, oraz podanie dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności, dokładną listę zatrzymanych rzeczy i w miarę potrzeby ich opis, a nadto wskazanie polecenia sądu lub prokuratora. Jeżeli polecenie nie zostało uprzednio wydane, zamieszcza się w protokole wzmiankę o poinformowaniu osoby, u której czynność przeprowadzono, że na jej wniosek otrzyma postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia czynności”.

Natomiast art. 228 k.p.k., podaje, iż:

§ 1. Przedmioty wydane lub znalezione w czasie przeszukania należy po dokonaniu oględzin, sporządzeniu spisu i opisu zabrać albo oddać na przechowanie osobie godnej zaufania z zaznaczeniem obowiązku przedstawienia na każde żądanie organu prowadzącego postępowanie.

§ 2. Tak samo należy postąpić ze znalezionymi w czasie przeszukania przedmiotami mogącymi stanowić dowód innego przestępstwa, podlegającymi przepadkowi lub których posiadanie jest zabronione.

§ 3. Osobom zainteresowanym należy natychmiast wręczyć pokwitowanie stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane.

Organy procesowe wykonując władzę publiczną bardzo często poddają zatrzymany pojazd różnego rodzaju oględzinom czy badaniom mechanoskopijnym. Takie działania często prowadzą do powstania szkody w pojeździe. Nadto pojazd przetrzymywany jest tak długo jak tylko organy prowadzące postępowanie uznają to za konieczne. W przypadku kiedy dowód rzeczowy w postaci pojazdu staje się zbędny w prowadzonej sprawie, organ władzy publicznej oddaje przedmiotowy pojazd. Najczęściej taka sytuacja ma miejsce w wyniku umorzenia postępowania. Zgodnie z przepisem art. 323 § 1 k.p.k. w zw. z art. 230 § 2 k.p.k. w razie umorzenia postępowania zatrzymane rzeczy należy zwrócić osobie uprawnionej.

Art. 230 [Zwrot rzeczy]:

§ 1. Jeżeli zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie nastąpiło bez uprzedniego polecenia sądu lub prokuratora, a w ciągu 7 dni od dnia czynności nie nastąpiło jej zatwierdzenie, należy niezwłocznie zwrócić zatrzymane rzeczy osobie uprawnionej, chyba że nastąpiło dobrowolne wydanie, a osoba ta nie złożyła wniosku, o którym mowa w art. 217 § 4.

§ 2. Należy również zwrócić osobie uprawnionej zatrzymane rzeczy niezwłocznie po stwierdzeniu ich zbędności dla postępowania karnego. Jeżeli wyniknie spór co do własności rzeczy, a nie ma dostatecznych danych do niezwłocznego rozstrzygnięcia, odsyła się osoby zainteresowane na drogę procesu cywilnego.

§ 3. Rzeczy, których posiadanie jest zabronione, przekazuje się właściwemu urzędowi lub instytucji.

Art. 323 [Dowody rzeczowe]

§ 1. W razie umorzenia śledztwa prokurator wydaje postanowienie co do dowodów rzeczowych stosownie do przepisów art. 230-233.

§ 2. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, przysługuje zażalenie podejrzanemu, pokrzywdzonemu i osobie, od której przedmioty te odebrano lub która zgłosiła do nich roszczenie.

§ 3. Po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu śledztwa prokurator, w razie istnienia podstaw określonych w art. 45a Kodeksu karnego lub w art. 43 § 1 i 2 oraz art. 47 § 4 Kodeksu karnego skarbowego, występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku. Z takim wnioskiem prokurator może wystąpić również w wypadku umorzenia postępowania wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa, przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, o ile przepis przewiduje orzeczenie przepadku.

Nadto należy zaznaczyć, iż osobie, której pojazd zatrzymano przysługuje na mocy prawa zażalenie na postanowienie o zatrzymaniu pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie. Jeżeli uznasz, że przy zatrzymaniu pojazdu Twoje prawa zostały naruszone, możesz wnieść środek odwoławczy do Prokuratora lub Sądu, w zależności kto wydał przedmiotowe postanowienie. Na postanowieniu o zatrzymaniu jest pouczenie pełniące funkcję informacyjną, w którym zawarte jest: czy przysługuje Ci odwołanie, gdzie skierować takie pismo i w jakim terminie.

Art. 236 [Zażalenie]:

„Na postanowienie sądu lub prokuratora dotyczące przeszukania, zatrzymania rzeczy i w przedmiocie dowodów rzeczowych oraz na inne czynności przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone; zażalenie na postanowienie wydane lub czynność dokonaną w postępowaniu przygotowawczym rozpoznaje sąd rejonowy, w okręgu którego prowadzone jest postępowanie”.

Wobec powyższego na wszystkie czynności podejmowane przez Policję, Prokuratora, Sąd w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie przysługuje Ci na każdym etapie postępowania zażalenie, na te czynności, które stanowią wykonywanie władzy publicznej.

Podsumowując niniejszy artykuł stwierdzić trzeba, iż ograny władzy publicznej takie jak Policja, Prokurator czy Sąd działając na podstawie wyżej wymienionych przepisów sprawują władzę publiczną. Przepisy te kształtują władczy charakter wszelkich działań podejmowanych przez poszczególne ograny zmierzające do zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie. W związku z podejrzeniem pochodzenia pojazdu z przestępstwa (np. kradzieży) organy wskazane powyżej podejmują szereg czynności procesowych. Takimi czynnościami są np.:

– zatrzymanie pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie;

– oddanie dowodów rzeczowych na przechowanie;

– przeprowadzenie badań mechanoskopijnych;

– przeprowadzenie dowodu z badań biegłego z zakresu mechaniki pojazdowej;

– wydawanie wszelkiego rodzaju postanowień w sprawie.

Tak więc wszelkie czynności podejmowane przez Policję, Prokuratora czy Sąd w danej sprawie, w tym wypadku w sprawie związanej z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego i w wyniku tej czynności uszkodzenie tego pojazdu są wykonywaniem władzy publicznej. Dlatego też przesłanka wykonywania władzy publicznej jest zawsze spełniona. Istotnym jest także wykazanie innych niezbędnych przesłanek, które wskazałem w artykule: Ogólne przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego, którymi są: szkoda, niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu (omawianej) władzy publicznej oraz normalny związek przyczynowy. Przesłanki te kolejno są przedmiotem poszczególnych artykułów zamieszczonych na niniejszej stronie.

Kończąc należy wskazać, iż omówione w niniejszym artykule pojęcie wykonywania władzy publicznej jest częścią składową przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, a więc zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie i jego uszkodzenia. Przedmiotem kolejnego artykułu będzie więc pojęcie niezgodnego z prawem działania lub zaniechania.

Art. 417 § 1 ustawy Kodeks cywilny, który stanowi, iż:

§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

 § 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

– wyraża ogólną podstawę odpowiedzialności organów władzy publicznej za wyrządzone przez nie szkody. Niniejszy przepis nie tylko ustanawia zasadę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności o władczym charakterze, ale również mieści w swej treści elementy niezbędne dla rekonstrukcji normy prawnej określającej tą odpowiedzialność.

Aby móc dobrze zrozumieć ogólną formułę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone niezgodnym z prawem działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej, należy zwrócić uwagę na przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.

Zgodnie z art. 417 § 1 za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Na gruncie powyższego przepisu można dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego.

Przesłankami odpowiedzialności zgodnie z w/w przepisem są:\

1. szkoda – czyli uszczerbek o charakterze zarówno majątkowym, jak i niemajątkowym, poniesiony przez uprawnioną osobę, której pojazd został zatrzymany jako dowód rzeczowy w sprawie;

2. niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej – które należy rozumieć nie tylko jako naruszenie norm prawnych, ale także jako sprzeczność z zasadami współżycia społecznego;

3. normalny związek przyczynowy między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą.

Powyższe przesłanki odpowiedzialności wymagają szczegółowego omówienia, co uczynię w kolejnych artykułach.

Wobec powyższego aby dochodzić swoich roszczeń wobec Skarbu Państwa za uszkodzenia samochodu zatrzymanego jako dowód rzeczowy w sprawie należy mieć na uwadze wskazane powyżej przesłanki. Niezwykle istotnym dla postępowania odszkodowawczego jest wykazanie ich istnienia. W pozwie o odszkodowanie wobec Skarbu Państwa koniecznym jest więc wykazanie, iż omawiane przesłanki zostały spełnione. Dokładne opisanie szkody, niezgodnego z prawem działania lub zaniechania oraz związku przyczynowo skutkowego między bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a zaistniałą szkodą – są elementami, które są ważne dla przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej.

Nawiązując do poprzedniego artykułu zatytułowanego: „Ogólne przesłanki odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego” w niniejszym artykule przybliżę znaczenie szkody jako jednej z przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego.

Szkoda jest podstawową i jedną z najważniejszych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, zwłaszcza odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego. Dlatego też niezbędnym jest powstanie takiej szkody w pojeździe zatrzymanym przez Policję bądź Prokuratora jako dowodu w sprawie.

Powszechnie przyjęte pojęcie szkody (zgodnie z przepisami prawa cywilnego) to uszczerbek o charakterze zarówno majątkowym, jak i niemajątkowym w prawnie chronionych dobrach poszkodowanego. Dobrem chronionym jest w tym przypadku prawo własności lub prawo korzystania z posiadanego pojazdu, osoby uprawnionej.

W przypadku zatrzymania pojazdu jako dowodu rzeczowego przez Policję lub Prokuratora najczęściej będziemy mięli do czynienia ze szkodą o charakterze majątkowym, czyli taką, która związana jest z kosztami, które jako osoba poszkodowana niezgodnym z prawem działaniem organów władzy publicznej ponosi celem np. naprawy pojazdu, doprowadzenia pojazdu do stanu sprzed zatrzymania, bądź koszty powstałe w związku z utratą wartości takiego pojazdu. Szkodą taką są również utracone korzyści związane z niemożnością korzystania z pojazdu np. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Szkoda majątkowa w pojeździe to na przykład:

–    uszkodzenia pojazdu – zarysowania, wgniecenia, pęknięcia;

– uszkodzenie powierzchni lakieru, pojawienie się korozji lub rdzy, parcenie poszczególnych elementów;

–   uszkodzenia mechaniczne, powstałe w skutek postoju pojazdu w jednym miejscu, oraz nie uruchamiania go przez długi czas.

Zrekompensowanie powstałych w pojeździe szkód, które to podlegają wynagrodzeniu powinny być ustalone zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Zastosowanie w tej kwestii ma przepis art. 361 ustawy Kodeks Cywilny, który stanowi, iż:

§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje w art. 77 prawo do odszkodowania za bezprawne działanie organów państwa, stanowiąc, iż:

1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Wskazać również należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001r., sygn. akt SK 18/00, który orzekł, iż:

„art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jest zgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”,

„odpowiedzialność odszkodowawcza określona w art. 77 ust. 1 Konstytucji nie jest związana z działalnością konkretnych funkcjonariuszy, tak jak tego wymaga art. 417kc (szkoda wyrządzona przez funkcjonariusza przy wykonywaniu powierzonych mu czynności), ale z działalnością organu władzy publicznej – nie jest więc istotne, jakie było formalne usytuowanie (formalny status) w strukturze takiego organu bezpośredniego sprawcy szkody”.

Mając na względzie przytoczone powyżej przepisy stwierdzić należy, iż odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej, w tym przypadku odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego ponosi nie indywidualny funkcjonariusz publiczny lecz organ władzy publicznej. Tak więc za szkody w pojeździe przez zatrzymanie pojazdu jako dowodu rzeczowego przez Policję lub Prokuratora odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, jako osoba prawna reprezentująca państwo jako właściciela majątku.

Zgodnie więc z powyższym przepisem szkoda stanowi nie tylko uszczerbek jako taki w pojeździe (uszczerbek w dobrach materialnych) lecz również szkoda obejmuje korzyści, które mógłbyś osiągnąć gdybyś posiadał cały czas swój pojazd (uszczerbek w dobrach niematerialnych). Szkoda o charakterze niemajątkowym to inaczej krzywda, której poświęcę więcej czasu w jednym z kolejnych artykułów.

W poprzednim artykule zatytułowanym „W jaki sposób dochodzić roszczeń z tytułu odszkodowania wobec Skarbu Państwa?”, zostały przedstawione ogólne zasady dochodzenia roszczeń od Skarbu Państwa, w niniejszym artykule zobrazuję co powinien zawierać pozew o odszkodowanie od Skarbu Państwa z tytułu bezprawnego przetrzymywania pojazdu.

Opisane w artykule „Kto ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego?” okoliczności dają podstawy do wniesienia pozwu o odszkodowanie za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej. Chodzi między innymi o sytuacje, w których pojazd:

• uległ uszkodzeniu wskutek ingerencji mechanicznej dokonanej podczas oględzin lub badań mechanoskopijnych (np. uszkodzenia – zarysowania, wgniecenia, pęknięcia itp.);
• uległ uszkodzeniu, wskutek oddziaływania na pojazd warunków atmosferycznych (np. uszkodzenie powierzchni lakieru, pojawienie się korozji lub rdzy, parcenie poszczególnych elementów);
• elementy mechaniczne pojazdu zostały uszkodzone, za przyczyną postoju pojazdu w jednym miejscu, oraz nie uruchamiania go przez długi czas.

Następstwem powyższych okoliczności jest znaczna utrata wartości takiego (uszkodzonego) pojazdu. Jak już wskazałem w poprzednim artykule okoliczności w jakich przetrzymywany jest pojazd, działają negatywnie na jego stan i mogą stanowić skutek w postaci obniżenia jego wartości, przydatności, funkcjonalności, użyteczności, ale również i zmniejszyć walory estetyczne. Oczywistym jest więc, że uszkodzenia wpływają na zmniejszenie wartości pojazdu, generując przy tym duże koszty związane z przywróceniem pojazdu do stanu poprzedniego.

Na podstawie art. 417 k.c. możesz żądać od Skarbu Państwa odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem działania organów państwa (np. Prokuratury, która podjęła decyzję o bezpodstawnym zatrzymaniu Twojego samochodu).

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi Skarb Państwa. Swoich roszczeń możesz dochodzić w postępowaniu cywilnym. W tym wypadku powinieneś skierować pozew do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu. Sporządzając pozew i oceniając poniesioną szkodę powinieneś wziąć pod uwagę w szczególności:

• spadek wartości pojazdu związany z upływem czasu, w którym pojazd stał na parkingu;

• koszty napraw, które musiałeś ponieść w związku z przetrzymywaniem Twojego pojazdu na parkingu, w tym: koszty napraw uszkodzeń które pojawiły się na pojeździe od momentu zatrzymania pojazdu przez funkcjonariuszy Policji oraz koszty przeglądu technicznego.

W przypadku wydania decyzji przez Sąd lub Prokuratora o zwrocie pojazdu (dowodu rzeczowego) osobie uprawnionej, najlepszym rozwiązaniem jest udanie się na przedmiotowy parking, gdzie przetrzymywany jest pojazd (w celu jego odbioru) z rzeczoznawcą samochodowym. Rzeczoznawca oceni wówczas rodzaj i ilość ewentualnych uszkodzeń powstałych w czasie przetrzymywania pojazdu jako dowodu rzeczowego w sprawie oraz może także dokonać wyceny szkód oraz całkowitej wyceny pojazdu w chwili jego wydania. Dokument taki najlepiej dołączyć do pozwu.

Pamiętaj, że ciężar udowodnienia wysokości szkód w pojeździe spoczywa tylko i wyłącznie na Tobie. Powinieneś dołożyć więc wszelkich starań by wykazać poniesione koszty. W tym celu najlepiej jest dołączyć do pozwu dokumenty takie jak:

• rachunki od mechanika dokonującego naprawy pojazdu (jeżeli takie posiadasz);

• dokument potwierdzający wycenę pojazdu przed zatrzymaniem samochodu i po zwrocie auta;

• dokumentację z przeglądu technicznego pojazdu wykonanego po zwrocie;

• ewentualnie kosztorys naprawy pojazdu sporządzony przez warsztat samochodowy.

Dołączenie do pozwu tych dokumentów jest niezwykle ważnym elementem dla wykazania zaistnienia szkody.

Suma powyższych kosztów będzie stanowiła wysokość dochodzonego odszkodowania, a więc jednocześnie wartość przedmiotu sporu. Jest to istotne z tego względu, iż opłata za wniesienie do Sądu tego typu powództwa jest określana stosunkowo i wynosi 5 % wartości przedmiotu sporu. Jeśli więc ocenisz swoją szkodę na kwotę 10.000 złotych, to za samo wniesienie powództwa będziesz musiał wnieść opłatę w wysokości 500 złotych.

Podsumowując, w przypadku gdy Policja bądź Prokurator zatrzyma Twój pojazd w związku z podejrzeniem jego pochodzenia z kradzieży, a następnie okaże się, że było to działanie nieuzasadnione i niezgodne z prawem to masz prawo dochodzić przed Sądem odszkodowania od Skarbu Państwa za poniesione koszty takiego działania Prokuratury.

Nawiązując do wcześniejszego artykułu zatytułowanego Kto ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego? przedstawię, sposób dochodzenia roszczeń wobec Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej poszczególnych jednostek, w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego i uszkodzenia go w trakcie przetrzymywania.

Swoich roszczeń możesz dochodzić na drodze postępowania cywilnego, poprzez wniesienie pozwu do właściwego miejscowo sądu.

• Właściwość miejscowa

W przypadku powództwa przeciwko Skarbowi Państwa, powództwo wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

• Właściwość rzeczowa

Właściwość rzeczową określa, który sąd jest właściwy do rozstrzygnięcia merytorycznego w danej instancji. Zgodnie z art. 16 Kodeksu Postępowania Cywilnego, „Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwośćsądów okręgowych”.

W tym miejscu należy wskazać jakie sprawy należą do właściwości sądów okręgowych. Poniżej wyszczególnię okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla wniesienia pozwu do sądu okręgowego, z tytułu odszkodowania za zniszczenia pojazdu. Zgodnie z art. 17 Kodeksu Postępowania Cywilnego do właściwości sądów okręgowych należą między innymi sprawy:

• o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych(…);

• o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem.

Mając na uwadze powyższe przepisy wskazać należy, że jeżeli zniszczenia pojazdu przewyższają 75.000 zł właściwym będzie Sąd Okręgowy, jeżeli wartość ta jest niższa właściwym będzie Sąd Rejonowy.

Niezbędnym jest w sprawach majątkowym, aby powód oznaczył w pozwie kwotą pieniężną wartość przedmiotu sporu.

Natomiast dochodzenie odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem możliwe jest pod warunkiem wyczerpania przysługujących środków prawnych (np. apelacji, zażalenia). Odpowiedzialność władzy publicznej za szkody wyrządzone deliktami orzeczniczymi będzie tematem przyszłych artykułów.

Kierując pozew do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu, należy mieć na uwadze ogólne warunki pism procesowych, które wymienia art. 125 Kodeksu Postępowania Cywilnego, wskazując, iż każde pismo procesowe (w tym przypadku pozew) powinno zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

2) oznaczenie rodzaju pisma;

3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;

4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

5) wymienienie załączników.

Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie przedmiotu sporu oraz:

1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub

3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.

W następnym artykule zatytułowanym „Co powinien zawierać pozew o odszkodowanie wobec Skarbu Państwa” zostało opisane jakie elementy powinien zawierać pozew i jakie należy podjąć działanie aby skutecznie dochodzić roszczeń z tytułu odszkodowania za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej poszczególnych jednostek, w związku z zatrzymaniem pojazdu jako dowodu rzeczowego i uszkodzeniem go w trakcie przetrzymywania.